Er zijn veel elementen die ons leven bepalen, waaronder de stroom aan informatie die we op een dag via gebeurtenissen, gesprekken, mededelingen, visies, meningen, veronderstellingen, waarheden, onwaarheden, enzovoorts tot ons krijgen. Afhankelijk van hoe ieder uniek mens gevormd is (door aanleg en omgeving) zal een ieder daar weer op zijn eigen bewuste, onbewuste of halfbewuste manier op reageren.
Naar mate die dagelijkse informatiestroom toeneemt, krijgt onze bovenkamer – en daarmee ons lichaam – steeds meer te verwerken. Het is dan ook waarschijnlijk niet voor niets dat 95 procent van ons gedrag – alles wat we uit onszelf doen of als reactie op dingen die om ons heen gebeuren – op onbewust niveau plaatsvindt. De natuur heeft het kennelijk zo geregeld zodat er voldoende ‘werkgeheugen’ overblijft om betrekkelijk ‘ongestoord’ onze koers op de levenszee te kunnen blijven varen.
Opstaan, tandenpoetsen, eten, drinken, slapen, de gang naar je werk en terug naar huis, maar ook aangeleerde vaardigheden, zoals bijvoorbeeld lopen, fietsen, autorijden of reageren op (schijnbaar) met elkaar vergelijkbare situaties, vinden vaak op onbewust – of halfbewust niveau plaats.
Slechts zo’n 5 procent van ons gedrag vindt (gepland) plaats op bewust niveau, wat impliceert dat we grotendeels niet gestuurd worden door onze vrije wil maar door onbewuste processen. Rationele beslissingen blijken daarbij slechts het rechtvaardigen van onze (onbewuste of halfbewuste) voorkeuren in te houden. Het zou dan ook een illusie zijn dat onze oordelen, vergelijkingen, afwegingen en zelfs onze keuzes geheel bewust tot stand komen. Er is immers altijd wel een kader van waaruit wij reageren.
Ongemerkt zou je dan niet alleen geleefd worden maar je ook laten leven, waardoor de leuke en originele mogelijkheden die je eigenheid te bieden heeft soms lang verscholen kunnen blijven.
Toch kan (deels) onbewust leven ook heel lang ‘goed’ gaan – soms zelfs een heel leven lang, maar als je langere tijd niet (bewust) naar jezelf luistert loop je op cruciale momenten eerder de kans om vast te lopen in het leven, of anders gezegd: in jezelf.
Momenten van verandering en stress, zoals bijvoorbeeld: overspannenheid, depressie of burnout, zijn van die cruciale momenten. Een ander duidelijk voorbeeld is de midlife-fase (die tussen het 35e en 50e levensjaar plaatsvindt), waarin ook lichamelijke veranderingen (langzaam afnemen van lichamelijke krachten en uithoudingsvermogen en verandering van de hormonale huishouding) van invloed zijn. In deze fase kijk je als mens onwillekeurig terug op het leven en zul je beslissingen die je tijdens je jonge volwassenheid hebt genomen op een bepaald niveau evalueren. Het is een fase waarin je geconfronteerd kunt worden met grote vraagstukken rond relaties, werk en zingeving. Typische midlife-vragen zijn dan ook: “wie ben ik nu eigenlijk echt? en “bevind ik mij wel op het juiste pad?” Ongeveer 20 procent van de mensen belandt tijdens de overpeinzingen in deze periode in een midlifecrisis, welke in wezen een identiteitscrisis is.
Hoe dan ook, wanneer je maar doordendert in het leven, op weg, tijdens of na een ingrijpende periode of een nieuwe geestelijke/fysieke levensfase, kan dat vroeg of laat leiden tot het besef dat je niet tevreden bent met je leven. Binnen dat vacuüm kunnen tal van vragen opdoemen waar je soms moeilijk een antwoord op kunt vinden, mede omdat de hele warboel voor een groot deel kan zijn ontstaan in het domein van die onbewuste 95 procent.
En ja, waar was je eigenlijk mee bezig dat het zich zo op heeft kunnen stapelen? Ging je helemaal op in je werk, in het gezinsleven, in je hobby’s of in feestgedruis? Negeerde je de signalen van je lichaam of focuste je juist op allerlei lastige pijntjes, waardoor die misschien bijna ondraaglijk werden en uitliepen in serieuze kwalen? Duwde je juist gevoelens weg of bleef je soms hangen in emoties? Hield je alles voor jezelf of had je mensen om je heen die naar je moeilijkheden wilden en konden luisteren? En kenden die mensen je dan zo goed dat ze een realistisch beeld van jou en je leven hadden, of kenden ze jou slechts uit de verhalen die je zelf vertelde? En wat vertelde je dan… waar legde je de nadruk op? En was je in staat je daarbij open te stellen voor de eerlijke feedback van de ander? Had je het gevoel dat je het slachtoffer was van omstandigheden of anderen, of verweet je alles juist aan jezelf?
En wat was de aanleiding dat je ‘ontwaakte’ in het besef dat je je diep van binnen eigenlijk niet gelukkig bleek te voelen? Kwam het misschien door verandering of verlies van een baan of een woonomgeving? Of kwam het juist door een totaal ontspannen vakantie, een mooi verhaal in een boek of een film, een gesprek, een religieus besef, een prachtige wandeling of een spirituele verdieping? Werd je dan door een slechte ervaring aan het denken gezet of juist door een mooie ervaring? En ja, waar verbond je die gevoelens die je aan dat ‘ontwaken’ overhield dan aan? Vragen, vragen en nog meer vragen…..
Bij een persoonlijke crisis is het in eerste instantie vooral je persoonlijke kijk op het leven die is veranderd, waardoor niet alleen het heden in een ander daglicht komt te staan maar tevens het verleden nieuwe impressies oplevert . Het wordt pas echt lastig als je blijft focussen op de pijn die daaruit voortkomt, waardoor een gevoel van onmacht kan ontstaan en je er (onbewust) oordelen aan vastplakt als: het komt hier of daar door, het is de schuld van die of die, of misschien zelfs: het is allemaal de schuld van mezelf. Hiermee blijf je als het ware hangen in je emotie(s), waarmee vertwijfeling niet of uiterst moeizaam zal afnemen.
Dergelijke crises zijn niet altijd snel opgelost en soms lijkt het dan ook gemakkelijker om het oude leven – waar vaak ook anderen deel van uitmaken – de rug toe te keren en opnieuw te beginnen met een ander (nieuw te vormen) ideaalbeeld voor ogen. Hiermee lijken de emotionele triggers dan vaak wel (deels ) op te lossen, maar in werkelijkheid verdwijnen ze daarmee juist onder het oppervlak, waardoor ze in een nieuwe lastige (getriggerde) situatie gemakkelijk opnieuw de kop op zullen steken.
Het nemen van een pauze is meestal een beter idee dan rigoureuze en definitieve beslissingen te nemen in een toch al verwarrende periode, tenzij er direct (levens)gevaar dreigt. Die pauze kun je aanvangen door je worsteling en bijbehorende emoties kenbaar te maken en te aanvaarden (accepteren) als een persoonlijke beleving waarin vooral jij de crisis ervaart. Als je omgeving het anders ervaart hoeft dat geen regelrechte ramp te zijn, omdat ieder mens nu eenmaal eerst vanuit zijn eigen perspectief kijkt – je weet zelf immers hoe dat werkt. Je daarmee bezighouden is van later zorg als je omgeving je de ruimte kan geven voor een pauzeperiode waarin je tot zelfreflectie; jezelf een spiegel voorhouden, kunt komen. Hierin is het van belang je emoties (soms ervaren als angsten) onder ogen te komen en ze zonder waardeoordeel (bijvoorbeeld: het komt hier of daar door) te (leren) herkennen en aanvaarden. Zo hoef je je vooraf niet onnodig te vermoeien met het ontstaan van de lastige situatie of met anderen die daar deel van uitmaken en kan je eerder (weer) in je eigen kracht komen te staan. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat het per definitie een gemakkelijke weg is, maar wel een die je meer grip geeft, omdat je vanuit eigen kracht de confrontatie met situaties en anderen (relaties) gemakkelijker aankunt, zonder je daar al te kwetsbaar of zelfs belaagd in te voelen.
Zelf evalueren van dat wat tot een (tijdelijke) warboel in je leven leidt kan in stressvolle situaties soms behoorlijk lastig zijn. Om te hertstellen zullen vaak meerdere (brede) perspectieven nodig zijn om het leven (opnieuw) te kunnen verlichten.
Begeleiding is absoluut aan te raden als emoties (te) heftig blijven. Een goede begeleider (bijvoorbeeld een counsellor) is in staat om zonder projectie samen met jou een nieuw licht op je situatie te werpen. De bereidheid om je onder die begeleiding voor je emoties open te stellen is daarbij vanzelfsprekend van groot belang, want uiteindelijk ben jij het zelf die er doorheen zal moeten. De energiebesparende geruststelling daarbij is dat je de wereld en de mensen om je heen niet eerst hoeft aan te passen of los te laten, maar dat de eerste stap bestaat uit het (leren) loslaten van de belemmerende emotionele gedachten. Zo kom je (weer) vrijer in het leven te staan en ontstaat er opnieuw ruimte in het ‘werkgeheugen’, waarmee je bewust op volle kracht vooruit kunt, als een betrouwbaar schip dat op volle zee zijn koers kan varen.
