Regelmatig bereiken mij vragen over EMDR, een behandelmethode bij verwerkingsproblematiek, die aan de andere kant van de oceaan ook wel ‘Wondertherapy’ wordt genoemd. In dit artikel vind je heel veel informatie over EMDR .
Soms is een gebeurtenis in je leven zo heftig dat je gevoel en je verstand deze maar niet in een gezonde samenhang kunnen verwerken. Je kunt dan spreken van een verwerkingsprobleem of zelfs trauma. Gesprekstherapieën (zoals counselling) werken over het algemeen goed bij de verwerking van emotioneel leed maar kunnen bij trauma of angstgerelateerde klachten soms buitensporig lang duren. Tegenwoordig is dat lang niet altijd meer nodig. Met behulp van EMDR breek je dikwijls ‘wonderbaarlijk’ snel door de ‘muur’ van het trauma heen, waardoor de loodzware last snel verdwijnt of sterk vermindert en het natuurlijke verwerkingsproces volledig of deels onbelemmerd op gang kan komen, zodat het ‘normale’ leven weer kan worden opgepakt.
EMDR staat voor “Eye Movement Desensitisation and Reprocessing” en werd ontwikkeld door de Amerikaanse psychologe Francine Shapiro, die tijdens een wandeling (in 1987) bij zichzelf had ontdekt dat het snel bewegen van haar ogen storende gedachten deed verminderen . Na verder onderzoek werd de in 1989 eerst gepubliceerde beschrijving uitgewerkt tot een complete therapie die vooral wordt ingezet bij psychotrauma en angstgerelateerde klachten, waarbij de volgende symptomen een rol kunnen spelen:
Herbeleving
Boosheid/irritaties
Vermijdingsgedrag
Schaamte/schuldgevoel
Depressie
Onverklaarbare lichamelijke klachten
Slecht zelfbeeld
Slaapstoornissen
Relatieproblemen
Verslavingen
Verwerking
Om gebeurtenissen zowel verstandelijk, emotioneel als lichamelijk te kunnen verwerken heb je zowel je verstandelijke brein als je emotionele brein nodig. Een gebeurtenis kan echter zo heftig en overdonderend zijn dat de verbinding tussen het verstandelijke en het emotionele brein als het ware losschiet. Het contact tussen die twee wordt dan – heel simpel uitgelegd – even verbroken, waardoor je zou kunnen zeggen dat ze elkaar nadien niet goed meer ‘begrijpen’ of ‘herkennen’. Apathie (emotieloze verdoving) na een heftige gebeurtenis is hier een zeer duidelijk voorbeeld van.
De meest heftige beelden, gevoelens en gedachten die onverwerkt in je brein worden opgeslagen vormen zogenaamde ’trauma-eilandjes’ die soms heel lang kunnen bestaan zonder dat je er last van hoeft te hebben maar vroeger of later in je leven weer getriggerd kunnen worden door bijvoorbeeld een geluid een beeld, een gevoel of een geur tijdens een andere gebeurtenis of periode, waardoor de onverwerkte herinnering weer wordt geactiveerd. In bepaalde gevallen zelfs onbewust, als de oorspronkelijke gebeurtenis heel diep weggestopt zit, waardoor symptomen en problemen mogelijk niet duidelijk (h)erkend worden.
Traumatische gebeurtenissen worden over het algemeen in de loop der tijd door de mensen zelf verwerkt. Maar er zijn ook mensen waarbij dat niet het geval is en die het daardoor, ondanks diep verlangen en enorme inspanning, maar niet lukt om de draad weer op te pakken. Wanneer lichamelijke en psychische klachten blijven en het normale functioneren steeds ernstiger verstoord raakt kunnen zij zelfs een posttraumatische stress-stoornis (PTSS) ontwikkelen.
Hoe lang ?
De duur van een EMDR-behandeling of -sessie hangt uiteraard af van de impact van het verwerkingsprobleem en of het enkelvoudige of meervoudige problematiek betreft. De doelen van de cliënt spelen hierin natuurlijk ook een rol, evenals persoonlijke achtergrond waarbij een therapeut zijn cliënten in twee traumagroepen kan onderverdelen:
1: Mensen met een gelukkige jeugd die (mede) daardoor stabiel en betrekkelijk gelukkig in het leven staan. Zij hebben meestal een aardige baan, goede sociale contacten en over het algemeen warme gezins- en familiebanden.
2: Mensen die een niet al te gelukkige jeugd hebben gehad waardoor ze met meer pijnlijke en/of traumatische gevoelens/herinneringen door het leven gaan. Mogelijk ontbreken bepaalde belangrijke sociale vaardigheden omdat ze die van huis uit niet meegekregen, waardoor ze zichzelf bewust of onbewust ‘overlevingsmechanismen’ hebben aangeleerd die het leven er niet altijd gemakkelijker op maken.
Iemand uit de eerste groep kan vanzelfsprekend ook iets buitengewoon heftigs meemaken maar komt er veelal eerder doorheen omdat hun trauma vaker enkelvoudig is, waardoor het gemakkelijker te bepalen is waar de bron van het probleem ligt – want die is belangrijk! Deze groep mensen hebben van huis uit meestal beter ‘gereedschap’ meegekregen om moeilijkheden te overwinnen. EMDR zal bij deze groep veelal meer effect hebben.
Mensen uit de tweede groep hebben vaker last van gestapelde problematiek die tot meervoudig trauma leidt. Bij behandeling met EMDR bestaat eerder de kans dat je een ‘vertakking’ te pakken hebt in plaats van de bron. Een therapeut zal daarom goed moeten uitleggen en uitvragen (in de intake), zodat de cliënt niet plompverloren een (te) langdurig traject met onaangename verrassingen in hoeft te gaan, waarin meer los komt dan goed of nodig is.
Het succes van een EMDR-behandeling hangt uiteraard af van het inzicht en de kunde van de therapeut, die nauwkeurig een protocol van vraagstelling dient te volgen. Daarbij is het tevens belangrijk dat je je als cliënt open kunt stellen voor dat wat ‘spontaan’ naar boven komt tijdens een sessie. Hoe eerder opkomende gevoelens en gedachten binnen het protocol (kunnen) worden benoemd des te eerder de heftigheid kan afnemen.
Omdat een EMDR sessie altijd volledig dient te worden afgemaakt is het moeilijk vooraf te zeggen hoe lang die duurt. Uit mijn persoonlijke ervaring is gebleken dat een gemiddelde sessie tussen de 50 en 70 minuten duurt.
De behandeling
Tijdens de behandeling volg je met je ogen handbewegingen van de therapeut tijdens het doorlopen van een vast protocol van vraagstelling. Tijdens deze ‘rondjes’ van oogbewegingen en vragen worden korte visualisaties van de pijnlijke gebeurtenis uitgevoerd. Tijdens deze zeer korte herbeleving ontstaat als het ware een versneld verwerkingsproces waardoor de negatieve herinneringen hun zwaar beladen karakter verliezen en alsnog kunnen worden verwerkt. Tijdens deze (holistische) behandeling wordt zowel aandacht besteed aan de verstandelijke en de emotionele aspecten van het probleem als aan de fysieke gewaarwording die daarmee verband houdt.
In plaats van de methode met de oogbewegingen wordt ook wel gewerkt met het weergeven van audioklikken (afwisselend links en rechts) via een koptelefoon, of met het geven van zeer lichte tikjes op de handen of aan de buitenkant van de knieën. Altijd afwisselend op links en rechts. Wat beter werkt hangt zowel af van de persoon als het te verwerken probleem.
De bewegingen zoals uitgevoerd tijdens EMDR zouden de beide hersenhelften zodanig stimuleren dat de neurale blokkades worden opgeheven waardoor alle gebieden die nodig zijn voor verwerking weer met elkaar in verbinding komen en de traumatische herinnering alsnog kan worden verwerkt.
Inmiddels hebben er eenentwintig gecontroleerde onderzoeken plaatsgevonden naar de effectiviteit van EMDR en is gebleken dat de werkzaamheid inmiddels voldoende vaststaat.
Wanneer niet?
Angst voor de behandeling zou een reden kunnen zijn waarom EMDR niet uitgevoerd zou kunnen worden; een contra-indicatie. In dit geval kan nog worden gekozen om vooraf een vergelijkbare behandeling plaats te laten vinden waarmee positieve ‘ankers’ worden geplaatst die het vertrouwen in en tijdens de uiteindelijke EMDR-sessie versterkt.
Er blijven echter altijd gevallen waarbij EMDR niet zonder meer kan worden toegepast:
Psychose
Hersenletsel
Hartritmestoornissen
Verstandelijke beperkingen
Diverse psychiatrische klachten
Alcohol en drugs
Ervaringen nadien
Na een sessie kunnen de effecten soms nog kortstondig doorwerken. Het is daarom goed te weten dat dit redelijk normaal is en bovendien van voorbijgaande aard.
Het bijhouden van een dagboekje waarin wordt opgeschreven wat er na een sessie nog naar boven komt kan zeer behulpzaam zijn voor de evaluatie. In de regel houden eventuele‘naweeën’ niet langer dan drie á vier dagen aan. Daarna is er als het ware een nieuwe balans ontstaan.
In de evaluatie van de sessie(s) wordt onderzocht of er nog zogenaamde restspanningen aanwezig zijn. Mocht dit het geval zijn dan worden die langs de weg van het protocol weggewerkt.
Ervaringen van cliënten zijn divers maar over het algemeen zijn ze allemaal verwonderd over het snelle komen en gaan van verschillende onverwachte gevoelens, gedachten en lichamelijke gewaarwordingen tijdens slechts één enkele sessie.
Na behandeling is de loodzware druk die eerst nog een allesomvattende greep op het leven hield bij de een helemaal en bij de ander deels verdwenen. Mensen blijven niet constant meer in dezelfde angst hangen waardoor ze inzicht krijgen en hun volgende stap(pen) weer gemakkelijk(er) zelf kunnen zetten.
Het ‘wonder’ van EMDR
Intussen heb ik in tal van EMDR-sessies uitgevoerd waarbij blokkades ineens werden opgeheven en verwerkingsprocessen vanuit de eigen kracht ineens behoorlijk in de versnelling schoten. Ik kijk er dus ook niet van op dat ze er in Amerika opzienbarende bijnamen als “Powertherapy” en “Wondertherapy” voor hebben bedacht.
Toch zal ik EMDR zelf niet als wondertherapie willen aanprijzen, omdat dé ideale therapie naar mijn mening niet bestaat . EMDR is absoluut een zeer nuttig therapeutisch instrument maar werken met mensen blijft altijd maatwerk. Een verwerkingsproces wordt door ieder mens immers op eigen wijze ervaren. Ondanks de mooie en snelle veranderingen die ik heb zien plaatsvinden laat ik het altijd aan de cliënt zelf over om te bepalen of EMDR voor hem of haar een wondertherapie is.
6 Reacties op EMDR, de ‘Wondertherapie’